Bu dəfə hərşeyi biləcəksiniz!
19 oktyabr 2011. Müəllif: Naxcione
Aprel zarafatının mənşəyi nədir?
1564-cü ildə Fransa kralı IX Charles, il başlanğıcını Yanvar ayının birinci gününə təyin etdi. Daha əvvəl Avropada məşhur olan il başlanğıcı Martın 25-i idi. O zamanki ünsiyyət şərtlərində IX Charlesin bu qərarı çox yayıla bilmədi. Eşidənlər isə etiraz məqsədiylə köhnə adətlərinə davam etdilər. 1 Apreldə partiyalar təşkil etdilər. Digərləri isə onları Aprel axmaqları olaraq xarakterizə etdilər. 1 Aprelə bütün axmaqların günü adını verdilər. Bu gündə digərlərinə sürpriz hədiyyələr verdilər, edilməyəcək partiyalara dəvət etdilər, gerçək olmayan xəbərlər çıxardılar. İllər sonra Yanvar ayının ilin ilk ayı olmasına alışılınca, Fransızlar 1 Aprel gününü öz mədəniyyətlərinin parçası görərək davam etdirdilər. Oradan da bütün dünyaya yayıldı.
İnsanlar nə üçün içki qədəhlərini toqquşdurarlar?
Qədim çağlarda bir insanın düşmənini yeməyə dəvət edib, ona zəhərli içki təqdim etməsi təbii sayılırdı. Ev sahibi içkinin zəhərsiz olduğunu sübut etmək üçün öz içkisini havaya qaldırar və qonağın içkisindən bir qurtumun öz qədəhinə tökülməsini istəyərdi. Sonra eyni anda içkilərini içərdi. Qonaq belə vəziyyətdə ev sahibinə etibarını göstərmək üçün qədəhini ev sahibinin yuxarı qaldırdığı qədəhə yüngülcə vurar, çın səsiylə içkini sınağa gərək olmadığını göstərərdi.
Çinlilər yeməklərini nə üçün çubuqla yeyərlər?
Çinlilərin yemək yemə vərdişlərinin yeməklərini çox kiçik parçalar halında yemələrindən çubuq istifadə etdikləri aydın olur. Çində köhnədən yalnız zənginlər masada oturardılar. Xalqın əksəriyyəti qabları əllərində yemək yeyərdilər. Bir əlləriylə qablarını məbləğ, o biri əlləriylə çubuq istifadə edərək bəslənərdilər. Sürətlə artan əhali üzündən yemək çətinliyi çəkən çinlilər önlərindəki yeməyi kiçik parçalar halında çoxaldaraq yeyirdilər. O zamanlar ağac çətinliyi səbəbiylə də taxta istifadəsi məhdud idi. Masa istifadəsi buna görə çok çətin idi. Çubuqlar fil dişindən və sümükdən edilərdi.
Dünyanın ən çox oxunulan mahnısı hansıdır?
Bu mahnı "Happy birthday to you" hesab olunur. Mahnının əsl qaynağı Amerikalı iki bacıya aiddir. Original adı "Good Morning to All" yəni "hamınıza sabahınız xeyir" deməkdir. Daha sonra bəstəsi dəyişdirilərək bütün dünyaya yayılmışdır. Lakin təlif haqqı sonradan Warner/chappel musiqi şirkətinə keçmişdir. Musiqi ticari məqsədli istifadə edildiyi zaman şirkətə məlumat vermə məcburiliyi vardır.
Yapışdırıcılar necə yapışdırır?
Yapışdırıcıların təmin etdiyi yapışma hadisəsi əslində kimyəvi bir reaksiyadan başqa bir şey deyil. İndiki vaxtda emalatçılar yapışdırıcıları sintetik vəsaitlər kimi istifadə edirlər. Yapışma hadisəsində bənzər və ya ayrı vəsaitdən iki maddə, bir də yapışqan lazımdır. Burada ən əhəmiyyətli vəzifə yapışdırıcıdadır. Yapışdırıcının molekullarının digər iki maddə molekulları ilə birləşmə meyli göstərər bir quruluşda olması lazımdır.
Məzara nə üçün çiçək qoyular?
İlk olaraq Misir firounu Tutamkamonun miladdan əvvəl 1346-da öldüyündə məzarının çiçəkdən taclarla örtüldüyü müəyyən olunmuşdur. Şimali Avropada isə e.ə 2000-ci illərdən məzara çiçək qoyulduğu təyin olunmuşdur. O zamanlarda bu çiçəklərin məqsədi yaxşı ruhları çəkmə, pis ruhları qovma məqsədiylə idi. Sonradan isə əsl məqsəd ölülərdən çürüyərkən çıxan qoxunu gizlətmək məqsədini daşıyırdı. Sərv ağacı da bu səbəblə qəbiristanlıqlarda istifadə edilər. Ağacın yarpaqları küləyin qarşısın alır və özünə xas fərah qoxusu vardır. Yas mərasimlərində qara geyinmənin məqsədi də qəbiristanlıqlarda ruhlardan çəkinmək məqsədi daşımaqdadır.
Şahmatda şah nə üçün o qədər passivdir?
Çünki şah qoruma altındadır. Elə şahmatda məqsəd şahı ələ keçirməkdir. Ona görə bütün daşlar onu qorumaqla vəzifəlidir. Vəzir şahın ən güclü köməkçisi sayılır. İrəli-geri, çarpaz hər istiqamətə gedə bilər. Qərbdə vəzirə Kraliça adı verilmişdir. Bunu etməkdə məqsəd kraliçanın kralın ən böyük dəstəyi olduğunu işarə etməkdir. Şahmat 6-cı əsrdə Hindilər tərəfindən oynanmağa başlanmış, oradan da dünyaya yayılmışdır.
İnsan qorxunca nə üçün dişlərini bir-birinə vurar?
Bir insan böyük bir təhlükə və ya qorxulu hadisə ilə qarşılaşınca bədəni avtomatik olaraq müdafiə etməyə keçər. Digər canlılarda olduğu kimi dişlər və çənə müdafiə etmənin ana mexanizmləridir. Buna görədə ilk insanlardan gələn irsi quruluşdan ötəri əvvəl çənə və dişlər hərəkətə keçər. Çənədəki əzələlər titrəyər, bu da sanki dişlər bir-birinə vururmuş kimi görünüş verər.
Ağıl ilə zəka arasındakı fərq nədir?
Ağıl yalanla gerçəyi, doğru ilə səhvi ayıra bilmə, bir mövzuda düşüncə icra edə bilmə və görüş bildirmə qabiliyyətidir. İnsan böyüdükcə ağılı inkişaf edər. Zəka isə bir hadisəni əvvəl anlama, əlaqələri mühakimə etmə və açıqlayaraq həll etmə bacarığıdır. Zəka bir insanın hər cür hadisə qarşısında eyni qabiliyyəti göstərə biləcəyi mənasını verməz. Bir bəstəkar musiqi əsərini ağılı ilə deyil zəkası ilə yaradar. Lakin ən sadə riyaziyyat problemini həll edə bilməz. Nəticə olaraq zəka, ruhi hadisələrə, qəbul və yaddaş qabiliyyətinə, ehtiraslara, meyllərə görə fərqlilik göstərər. Ağıl konkret olaraq ölçülə bilməz, zəka IQ deyilən testlə ölçülə bilər.
Bütöv ay insan hərəkətinə təsir edirmi?
İnsanlar arasında bu inanc olduqca məşhurdur. Köhnələrin ayın dövrlərinə bağladıqları boş bir inanc günümüzə kimi gəlib çatmışdır. Elm adamlarının etdikləri bütün işlər bu görüşün boş olduğunu sübut etmişdir. Ay, dünyadakı okeanların gəl-get deyilən suların alçalması və yüksəlməsi hadisəsi üzərində doğrudan təsiri vardır. Bədənimizdəki suyun nisbəti, okeanlardakı su miqdarı ilə müqayisə edilə bilməz. Yəni, ayın cazibə qüvvəsi insana təsir etsəydi tək bütöv ayda deyil hər gün olması lazım idi. Bütöv ayda ayın parlaqlığı da çox əhəmiyyətli bir faktor deyil. Çünki göndərdiyi işıq miqdarı Günəşin göndərdiyinin 600 mində biri qədərdir.
Nə üçün gözyaşı tökürük?
Dünyadakı canlılardan yalnız insan ruhi səbəblərdən ağlayar. İnsanı fərqli edən bu vəziyyət şübhəsiz həyat tarixindəki təkamülün bir nəticəsidir. Əslində gözlərimizə davamlı gözyaşı qoruma məqsədli olaraq sekresiyalanmaqdadır. Lakin ağlama ruhi bir boşalmadı. Bu mövzunu ilk üzə çıxaran Darvindir. Daha sonra edilən təcrübələr nəticəsində görüldü ki, soğan doğrayarkən axan gözyaşlarının kimyəvi strukturları fərqlidir. Ruhi gözyaşları daha çox zülal ifraz etməkdədir. Lakin hələ bu fərqin səbəbi açıqlana bilməmişdir.
Dəvələrin hörgüclərində nə var?
Ümumiyyətlə hörgüclərində su olduğu və uzun səfərlərində bu suyu istifadə etdikləri deyilər amma doğru deyil. Dəvələrin hörgüclərində 30-35 kg qədər yağ olur. Yemək tapa bilmədikləri zaman bu enerjiylə hərəkətlərini təmin edirlər. Ayrıca yağ, çöl istisinə qarşı qoruma vəzifəsini də edər. Dəvələr suya az ehtiyac duyurlar. Burun mukozaları insana görə 100 qat daha böyükdür. Nəfəs alarkən havadakı nəmin üçdə ikisini qazana bilərlər. Su itkisini də toxumalarından itirərlər, qandakı su təsirlənməz.
Çinlilərin gözləri nə üçün çəkiktir?
Tək çinlilərin deyil, Orta və Cənub-şərqi Asiyada yaşayanların, yaponların hətta Eskimoların da gözləri çəkiktir. Əslində göz quruluşu bütün dünyada eynidir. Fərqi yaradan göz qapaqlarıdır. Çəkik gözlü hesab edilən irqlərdə gözün üzərindəki göz qapağının ikinci qıvrımı, gözün üstünə daha çox enmişdir. Bəzi nəzəriyyələrə görə bu qıvrım insanların gözlərini sıx qar yağışlarından, göz qamaşdıran işığından qorumaq üçün bir növ qar gözlüyü kimi inkişaf etmişdir. Çində və o biri bölgələrdə hər nə qədər sıx qar yağmırsa da onların atalarının buzlaq çağında şimalda yaşadıqları daha sonra cənuba endikləri sübut edilmişdir. Tək gözləri deyil, burunları da küləyə qarşı qorunmaq üçün kiçilmiş, burun dəlikləri soyuğa maneə törətmək üçün daralmışdır. Dəriləri də qoruma məqsədli olaraq yağlıdır. Göz qapaqları da yağlıdır. Gözü və iç təbəqələrini quru havaya və buza qarşı qoruyar. Yəni çəkik gözlü deyil, aşağı göz qapaqlı, demək daha doğrudur.
Atəş böcəyi necə işıq saçır?
Əslində bu böcəyin verdiyi işığın odla da istiliklə də bir əlaqəsi yoxdur. Elmi adı "Soyuq İşıq"dır. Bu işıq hadisəsi, molekulyar səviyyədə kimyəvi bir əməliyyatdır. Bəzi molekulların ayrılaraq daha yüksək enerjili hala keçə bildikləri və bu çox enerjini işığa çevirə bildikləridir. Atəş böcəyinin qarın bölgəsindəki işıq orqanından işıq əldə etmədə rol alan iki ana kimyəvi maddə çıxarılmaqdadır. Lakin onlar da tam olaraq işıq verməyə çatmadığı üçün böcəyin işıq bölgəsinə yaxın tənəffüs orqanının işıq vermə anında buranı oksigenlə bəsləməsi lazımdır.
İnsanlar saatlarını nə üçün sol qollarına taxarlar?
Xüsusi bir vəziyyət və ya fərqli olma düşüncəsi yoxsa insanların çoxu saatlarını sol qola taxar. Çünki əksəriyyət sağ əlini istifadə etməkdədir və bu qolun daha hərəkətli olması səbəbiylə saatın bir yerlərə çarpıb zərər görmə ehtimalı yüksəkdir. Həmçinin saatın qurma düyməsi 3 rəqəminin yanındadır. İnsanlar saatı qurmaq istədikləri zaman onu biləkdən çıxarmadan sağ əli ilə uzatdıqları sol qollarındakı saatı qura bilərlər.
Bir həftə nə üçün 7 gündür?
Babillilər 7 gündəlik həftəni zaman vahidi olaraq istifadə edirdilər. İlk çağlarda bilinən beş planet ilə günəş və ayın sayının 7 olması bu ədədi sirrli və uğurlu edirdi. Daha sonra dinlərdə göyün 7 qat olması və təbiətdəki ana rəng sayının 7 olması, musiqi notalarının 7 olması ədədin əhəmiyyətini daha çox ifadə etdi. Daha sonra Fransa təqvim quruluşunu dəyişdirərək həftə sayını 10 gün etdi amma qəbul görmədi. Rusiya 5 gündəlik həftə tətbiqinə keçdi, o da tutulmadı. Sonunda yenə həftə 7 gün olaraq qaldı.
S.O.S çağırışının mənası nədir?
Çox adam "Sova our Ship" gəmimizi qurtar; "Sova our Soul" ruhumuzu qurtar; "Stop Other Signals" digər siqnalları sözlərinin qısaldılmışı sanar. Halbuki heç biri deyil. Tamamilə teleqraf zamanından qalma mors əlifbasıyla əlaqədardır. İmdad çağırışının çox asan ağılda tutula bilməsi üçün 1908 də üç xətt, üç nöqtə, üç xətt olan S. O. S seçildi.
Radionun səsi açılınca batareya daha tezmi bitər?
Batareya ilə işləyən portativ radiolarda səsin yüksəkliyi batareyanın ömrünə təsir edər. Radio açıq, səsi bağlı vəziyyəti ilə səsin sonuna qədər açıq vəziyyəti arasındakı fərq batareyaların ömürlərinin qısalmasına səbəb olar. Səs sonuna qədər açıldığında batareyalardan çəkilən axın yüzdə 30 artmaqdadır. Bu vəziyyət, kiçiyindən böyüyünə, batareya ilə işləyən və səs yüksəldicisi olan bütün radio, maqnitofon, volkmen və s. üçün eynidir.
Xoruzlar nə üçün səhərlər erkəndən ötərlər?
Səhər günəş doğularkən ötmək tək xoruzlara xas deyil. Qulağa ən çox xoruzun səsinin gəlməsi, onun səsinin digərlərindən daha güclü olmasına görədir. Quşların böyük əksəriyyəti də eyni saatlarda ağaclarda xor halında ötərlər. Gün boyu həm xoruzlar həm quşlar bu ötüşü davam etdirərlər amma səslərinin ən güclü çıxdığı zaman səhər saatlarıdır. Xoruz və quşların səhər gün doğularkən ötmələri bioloji saatlarıyla nizamlanmışdır.
Evlərimizdəki ağcaqanadlar qışda hara gedir?
Ağcaqanadların hər növü qışda ortadan itər. Havaların istiləşməsi ilə birlikdə qəflətən ortaya çıxarlar. Ağcaqanadlar istiliyə qarşı çox həssasdır. Günəş buludun arxasına girdiyi zaman yaranan istilik düşməsindən təsirlənərlər. Qış günlərində yaşamaq şansları yoxdur. Ölmədən əvvəl yumurtalarını torpağa basdırarlar. Lavra və yumurtalar soyuqdan təsirlənməz. Yaz istiləri başlayınca yumurtalar çatlayar və yenə ağcaqanadlı günlər başlar.
Termos necə istini isti, soyuğu soyuq tutur?
Tək səbəbi vardır, vakuum. Yəni boşluq. Bir termosda iç-içə keçmiş iki qab vardır. Xaricdəki metal bir qab olub içdəki
ümumiyyətlə bir şüşədir. İkisinin arasındakı hava isə boşaldılmışdır. Tam olmasa da istehsalçılar tərəfindən əldə edilə bilən
tama yaxın bir boşluq vardır. Vakuumlu bir mühitdə hava molekulları da olmadığından istilik keçirilməz. Cismin istiliyi başlanğıcda nə isə o halda da qalar. İçəridən çölə, çöldən içəriyə istilik keçişi olmaz. Beləcə termosa qoyulan maye istidirsə isti, soyuqdursa soyuq qalar.
Quşlar necə danışa bilir?
Hər insan ağızı ilə danışar amma danışa bilməyi təmin edən əsl orqan beyindir. Beyində yaranan düşüncələr dilimizə və dodaqlarımıza köçürülər. Heyvanlar bu səbəblə danışa bilməz. Tutuquşu və bənzəri quşların etdikləri danışma deyil, mükəmməl bir səs əzbəri və təkrarıdır. Səsləri əzbərləyər və təqlid edərlər. Quşların səs orqanları məməli heyvanlardan fərqli olaraq qırtlaqda deyil sinə qəfəslərinin dibində, qarın boşluğunun dərinliklərindədir. Quşların təbiətində səs təqlid qabiliyyəti vardır. Təbiət ilə iç-içə yaşayarkən digər quşların səslərini təqlid edərək bir növ ünsiyyət təmin edərlər.
Stəkandakı buzlar nə üçün bir-birlərinə yapışarlar?
Buzun əriməsi üçün yalnız istilik deyil təzyiq də əhəmiyyətlidir. Dağlardakı buzlaqların sürüşmə səbəbi də budur. Təzyiqlə alt təbəqə əriyər və sürüşmə meydana gələr. Bir qabın içində ya da bir stəkanda üst-üstə dayanan buzların hər biri altında olan buza dəydiyi nöqtədə bir təzyiq meydana gətirər və bu nöqtədə çox kiçik qisim əriyər. Buradan hərəkət edən su çox az yanda iki buz köpüyünün birləşdiyi nöqtədə təkrar donar. İki buz parçası qaynaq edilmişcəsinə bir-birlərinə yapışar və orada bir daha ərimə olmaz.
Fikirləriniz...
1564-cü ildə Fransa kralı IX Charles, il başlanğıcını Yanvar ayının birinci gününə təyin etdi. Daha əvvəl Avropada məşhur olan il başlanğıcı Martın 25-i idi. O zamanki ünsiyyət şərtlərində IX Charlesin bu qərarı çox yayıla bilmədi. Eşidənlər isə etiraz məqsədiylə köhnə adətlərinə davam etdilər. 1 Apreldə partiyalar təşkil etdilər. Digərləri isə onları Aprel axmaqları olaraq xarakterizə etdilər. 1 Aprelə bütün axmaqların günü adını verdilər. Bu gündə digərlərinə sürpriz hədiyyələr verdilər, edilməyəcək partiyalara dəvət etdilər, gerçək olmayan xəbərlər çıxardılar. İllər sonra Yanvar ayının ilin ilk ayı olmasına alışılınca, Fransızlar 1 Aprel gününü öz mədəniyyətlərinin parçası görərək davam etdirdilər. Oradan da bütün dünyaya yayıldı.
İnsanlar nə üçün içki qədəhlərini toqquşdurarlar?
Qədim çağlarda bir insanın düşmənini yeməyə dəvət edib, ona zəhərli içki təqdim etməsi təbii sayılırdı. Ev sahibi içkinin zəhərsiz olduğunu sübut etmək üçün öz içkisini havaya qaldırar və qonağın içkisindən bir qurtumun öz qədəhinə tökülməsini istəyərdi. Sonra eyni anda içkilərini içərdi. Qonaq belə vəziyyətdə ev sahibinə etibarını göstərmək üçün qədəhini ev sahibinin yuxarı qaldırdığı qədəhə yüngülcə vurar, çın səsiylə içkini sınağa gərək olmadığını göstərərdi.
Çinlilər yeməklərini nə üçün çubuqla yeyərlər?
Çinlilərin yemək yemə vərdişlərinin yeməklərini çox kiçik parçalar halında yemələrindən çubuq istifadə etdikləri aydın olur. Çində köhnədən yalnız zənginlər masada oturardılar. Xalqın əksəriyyəti qabları əllərində yemək yeyərdilər. Bir əlləriylə qablarını məbləğ, o biri əlləriylə çubuq istifadə edərək bəslənərdilər. Sürətlə artan əhali üzündən yemək çətinliyi çəkən çinlilər önlərindəki yeməyi kiçik parçalar halında çoxaldaraq yeyirdilər. O zamanlar ağac çətinliyi səbəbiylə də taxta istifadəsi məhdud idi. Masa istifadəsi buna görə çok çətin idi. Çubuqlar fil dişindən və sümükdən edilərdi.
Dünyanın ən çox oxunulan mahnısı hansıdır?
Bu mahnı "Happy birthday to you" hesab olunur. Mahnının əsl qaynağı Amerikalı iki bacıya aiddir. Original adı "Good Morning to All" yəni "hamınıza sabahınız xeyir" deməkdir. Daha sonra bəstəsi dəyişdirilərək bütün dünyaya yayılmışdır. Lakin təlif haqqı sonradan Warner/chappel musiqi şirkətinə keçmişdir. Musiqi ticari məqsədli istifadə edildiyi zaman şirkətə məlumat vermə məcburiliyi vardır.
Yapışdırıcılar necə yapışdırır?
Yapışdırıcıların təmin etdiyi yapışma hadisəsi əslində kimyəvi bir reaksiyadan başqa bir şey deyil. İndiki vaxtda emalatçılar yapışdırıcıları sintetik vəsaitlər kimi istifadə edirlər. Yapışma hadisəsində bənzər və ya ayrı vəsaitdən iki maddə, bir də yapışqan lazımdır. Burada ən əhəmiyyətli vəzifə yapışdırıcıdadır. Yapışdırıcının molekullarının digər iki maddə molekulları ilə birləşmə meyli göstərər bir quruluşda olması lazımdır.
Məzara nə üçün çiçək qoyular?
İlk olaraq Misir firounu Tutamkamonun miladdan əvvəl 1346-da öldüyündə məzarının çiçəkdən taclarla örtüldüyü müəyyən olunmuşdur. Şimali Avropada isə e.ə 2000-ci illərdən məzara çiçək qoyulduğu təyin olunmuşdur. O zamanlarda bu çiçəklərin məqsədi yaxşı ruhları çəkmə, pis ruhları qovma məqsədiylə idi. Sonradan isə əsl məqsəd ölülərdən çürüyərkən çıxan qoxunu gizlətmək məqsədini daşıyırdı. Sərv ağacı da bu səbəblə qəbiristanlıqlarda istifadə edilər. Ağacın yarpaqları küləyin qarşısın alır və özünə xas fərah qoxusu vardır. Yas mərasimlərində qara geyinmənin məqsədi də qəbiristanlıqlarda ruhlardan çəkinmək məqsədi daşımaqdadır.
Şahmatda şah nə üçün o qədər passivdir?
Çünki şah qoruma altındadır. Elə şahmatda məqsəd şahı ələ keçirməkdir. Ona görə bütün daşlar onu qorumaqla vəzifəlidir. Vəzir şahın ən güclü köməkçisi sayılır. İrəli-geri, çarpaz hər istiqamətə gedə bilər. Qərbdə vəzirə Kraliça adı verilmişdir. Bunu etməkdə məqsəd kraliçanın kralın ən böyük dəstəyi olduğunu işarə etməkdir. Şahmat 6-cı əsrdə Hindilər tərəfindən oynanmağa başlanmış, oradan da dünyaya yayılmışdır.
İnsan qorxunca nə üçün dişlərini bir-birinə vurar?
Bir insan böyük bir təhlükə və ya qorxulu hadisə ilə qarşılaşınca bədəni avtomatik olaraq müdafiə etməyə keçər. Digər canlılarda olduğu kimi dişlər və çənə müdafiə etmənin ana mexanizmləridir. Buna görədə ilk insanlardan gələn irsi quruluşdan ötəri əvvəl çənə və dişlər hərəkətə keçər. Çənədəki əzələlər titrəyər, bu da sanki dişlər bir-birinə vururmuş kimi görünüş verər.
Ağıl ilə zəka arasındakı fərq nədir?
Ağıl yalanla gerçəyi, doğru ilə səhvi ayıra bilmə, bir mövzuda düşüncə icra edə bilmə və görüş bildirmə qabiliyyətidir. İnsan böyüdükcə ağılı inkişaf edər. Zəka isə bir hadisəni əvvəl anlama, əlaqələri mühakimə etmə və açıqlayaraq həll etmə bacarığıdır. Zəka bir insanın hər cür hadisə qarşısında eyni qabiliyyəti göstərə biləcəyi mənasını verməz. Bir bəstəkar musiqi əsərini ağılı ilə deyil zəkası ilə yaradar. Lakin ən sadə riyaziyyat problemini həll edə bilməz. Nəticə olaraq zəka, ruhi hadisələrə, qəbul və yaddaş qabiliyyətinə, ehtiraslara, meyllərə görə fərqlilik göstərər. Ağıl konkret olaraq ölçülə bilməz, zəka IQ deyilən testlə ölçülə bilər.
Bütöv ay insan hərəkətinə təsir edirmi?
İnsanlar arasında bu inanc olduqca məşhurdur. Köhnələrin ayın dövrlərinə bağladıqları boş bir inanc günümüzə kimi gəlib çatmışdır. Elm adamlarının etdikləri bütün işlər bu görüşün boş olduğunu sübut etmişdir. Ay, dünyadakı okeanların gəl-get deyilən suların alçalması və yüksəlməsi hadisəsi üzərində doğrudan təsiri vardır. Bədənimizdəki suyun nisbəti, okeanlardakı su miqdarı ilə müqayisə edilə bilməz. Yəni, ayın cazibə qüvvəsi insana təsir etsəydi tək bütöv ayda deyil hər gün olması lazım idi. Bütöv ayda ayın parlaqlığı da çox əhəmiyyətli bir faktor deyil. Çünki göndərdiyi işıq miqdarı Günəşin göndərdiyinin 600 mində biri qədərdir.
Nə üçün gözyaşı tökürük?
Dünyadakı canlılardan yalnız insan ruhi səbəblərdən ağlayar. İnsanı fərqli edən bu vəziyyət şübhəsiz həyat tarixindəki təkamülün bir nəticəsidir. Əslində gözlərimizə davamlı gözyaşı qoruma məqsədli olaraq sekresiyalanmaqdadır. Lakin ağlama ruhi bir boşalmadı. Bu mövzunu ilk üzə çıxaran Darvindir. Daha sonra edilən təcrübələr nəticəsində görüldü ki, soğan doğrayarkən axan gözyaşlarının kimyəvi strukturları fərqlidir. Ruhi gözyaşları daha çox zülal ifraz etməkdədir. Lakin hələ bu fərqin səbəbi açıqlana bilməmişdir.
Dəvələrin hörgüclərində nə var?
Ümumiyyətlə hörgüclərində su olduğu və uzun səfərlərində bu suyu istifadə etdikləri deyilər amma doğru deyil. Dəvələrin hörgüclərində 30-35 kg qədər yağ olur. Yemək tapa bilmədikləri zaman bu enerjiylə hərəkətlərini təmin edirlər. Ayrıca yağ, çöl istisinə qarşı qoruma vəzifəsini də edər. Dəvələr suya az ehtiyac duyurlar. Burun mukozaları insana görə 100 qat daha böyükdür. Nəfəs alarkən havadakı nəmin üçdə ikisini qazana bilərlər. Su itkisini də toxumalarından itirərlər, qandakı su təsirlənməz.
Çinlilərin gözləri nə üçün çəkiktir?
Tək çinlilərin deyil, Orta və Cənub-şərqi Asiyada yaşayanların, yaponların hətta Eskimoların da gözləri çəkiktir. Əslində göz quruluşu bütün dünyada eynidir. Fərqi yaradan göz qapaqlarıdır. Çəkik gözlü hesab edilən irqlərdə gözün üzərindəki göz qapağının ikinci qıvrımı, gözün üstünə daha çox enmişdir. Bəzi nəzəriyyələrə görə bu qıvrım insanların gözlərini sıx qar yağışlarından, göz qamaşdıran işığından qorumaq üçün bir növ qar gözlüyü kimi inkişaf etmişdir. Çində və o biri bölgələrdə hər nə qədər sıx qar yağmırsa da onların atalarının buzlaq çağında şimalda yaşadıqları daha sonra cənuba endikləri sübut edilmişdir. Tək gözləri deyil, burunları da küləyə qarşı qorunmaq üçün kiçilmiş, burun dəlikləri soyuğa maneə törətmək üçün daralmışdır. Dəriləri də qoruma məqsədli olaraq yağlıdır. Göz qapaqları da yağlıdır. Gözü və iç təbəqələrini quru havaya və buza qarşı qoruyar. Yəni çəkik gözlü deyil, aşağı göz qapaqlı, demək daha doğrudur.
Atəş böcəyi necə işıq saçır?
Əslində bu böcəyin verdiyi işığın odla da istiliklə də bir əlaqəsi yoxdur. Elmi adı "Soyuq İşıq"dır. Bu işıq hadisəsi, molekulyar səviyyədə kimyəvi bir əməliyyatdır. Bəzi molekulların ayrılaraq daha yüksək enerjili hala keçə bildikləri və bu çox enerjini işığa çevirə bildikləridir. Atəş böcəyinin qarın bölgəsindəki işıq orqanından işıq əldə etmədə rol alan iki ana kimyəvi maddə çıxarılmaqdadır. Lakin onlar da tam olaraq işıq verməyə çatmadığı üçün böcəyin işıq bölgəsinə yaxın tənəffüs orqanının işıq vermə anında buranı oksigenlə bəsləməsi lazımdır.
İnsanlar saatlarını nə üçün sol qollarına taxarlar?
Xüsusi bir vəziyyət və ya fərqli olma düşüncəsi yoxsa insanların çoxu saatlarını sol qola taxar. Çünki əksəriyyət sağ əlini istifadə etməkdədir və bu qolun daha hərəkətli olması səbəbiylə saatın bir yerlərə çarpıb zərər görmə ehtimalı yüksəkdir. Həmçinin saatın qurma düyməsi 3 rəqəminin yanındadır. İnsanlar saatı qurmaq istədikləri zaman onu biləkdən çıxarmadan sağ əli ilə uzatdıqları sol qollarındakı saatı qura bilərlər.
Bir həftə nə üçün 7 gündür?
Babillilər 7 gündəlik həftəni zaman vahidi olaraq istifadə edirdilər. İlk çağlarda bilinən beş planet ilə günəş və ayın sayının 7 olması bu ədədi sirrli və uğurlu edirdi. Daha sonra dinlərdə göyün 7 qat olması və təbiətdəki ana rəng sayının 7 olması, musiqi notalarının 7 olması ədədin əhəmiyyətini daha çox ifadə etdi. Daha sonra Fransa təqvim quruluşunu dəyişdirərək həftə sayını 10 gün etdi amma qəbul görmədi. Rusiya 5 gündəlik həftə tətbiqinə keçdi, o da tutulmadı. Sonunda yenə həftə 7 gün olaraq qaldı.
S.O.S çağırışının mənası nədir?
Çox adam "Sova our Ship" gəmimizi qurtar; "Sova our Soul" ruhumuzu qurtar; "Stop Other Signals" digər siqnalları sözlərinin qısaldılmışı sanar. Halbuki heç biri deyil. Tamamilə teleqraf zamanından qalma mors əlifbasıyla əlaqədardır. İmdad çağırışının çox asan ağılda tutula bilməsi üçün 1908 də üç xətt, üç nöqtə, üç xətt olan S. O. S seçildi.
Radionun səsi açılınca batareya daha tezmi bitər?
Batareya ilə işləyən portativ radiolarda səsin yüksəkliyi batareyanın ömrünə təsir edər. Radio açıq, səsi bağlı vəziyyəti ilə səsin sonuna qədər açıq vəziyyəti arasındakı fərq batareyaların ömürlərinin qısalmasına səbəb olar. Səs sonuna qədər açıldığında batareyalardan çəkilən axın yüzdə 30 artmaqdadır. Bu vəziyyət, kiçiyindən böyüyünə, batareya ilə işləyən və səs yüksəldicisi olan bütün radio, maqnitofon, volkmen və s. üçün eynidir.
Xoruzlar nə üçün səhərlər erkəndən ötərlər?
Səhər günəş doğularkən ötmək tək xoruzlara xas deyil. Qulağa ən çox xoruzun səsinin gəlməsi, onun səsinin digərlərindən daha güclü olmasına görədir. Quşların böyük əksəriyyəti də eyni saatlarda ağaclarda xor halında ötərlər. Gün boyu həm xoruzlar həm quşlar bu ötüşü davam etdirərlər amma səslərinin ən güclü çıxdığı zaman səhər saatlarıdır. Xoruz və quşların səhər gün doğularkən ötmələri bioloji saatlarıyla nizamlanmışdır.
Evlərimizdəki ağcaqanadlar qışda hara gedir?
Ağcaqanadların hər növü qışda ortadan itər. Havaların istiləşməsi ilə birlikdə qəflətən ortaya çıxarlar. Ağcaqanadlar istiliyə qarşı çox həssasdır. Günəş buludun arxasına girdiyi zaman yaranan istilik düşməsindən təsirlənərlər. Qış günlərində yaşamaq şansları yoxdur. Ölmədən əvvəl yumurtalarını torpağa basdırarlar. Lavra və yumurtalar soyuqdan təsirlənməz. Yaz istiləri başlayınca yumurtalar çatlayar və yenə ağcaqanadlı günlər başlar.
Termos necə istini isti, soyuğu soyuq tutur?
Tək səbəbi vardır, vakuum. Yəni boşluq. Bir termosda iç-içə keçmiş iki qab vardır. Xaricdəki metal bir qab olub içdəki
ümumiyyətlə bir şüşədir. İkisinin arasındakı hava isə boşaldılmışdır. Tam olmasa da istehsalçılar tərəfindən əldə edilə bilən
tama yaxın bir boşluq vardır. Vakuumlu bir mühitdə hava molekulları da olmadığından istilik keçirilməz. Cismin istiliyi başlanğıcda nə isə o halda da qalar. İçəridən çölə, çöldən içəriyə istilik keçişi olmaz. Beləcə termosa qoyulan maye istidirsə isti, soyuqdursa soyuq qalar.
Quşlar necə danışa bilir?
Hər insan ağızı ilə danışar amma danışa bilməyi təmin edən əsl orqan beyindir. Beyində yaranan düşüncələr dilimizə və dodaqlarımıza köçürülər. Heyvanlar bu səbəblə danışa bilməz. Tutuquşu və bənzəri quşların etdikləri danışma deyil, mükəmməl bir səs əzbəri və təkrarıdır. Səsləri əzbərləyər və təqlid edərlər. Quşların səs orqanları məməli heyvanlardan fərqli olaraq qırtlaqda deyil sinə qəfəslərinin dibində, qarın boşluğunun dərinliklərindədir. Quşların təbiətində səs təqlid qabiliyyəti vardır. Təbiət ilə iç-içə yaşayarkən digər quşların səslərini təqlid edərək bir növ ünsiyyət təmin edərlər.
Stəkandakı buzlar nə üçün bir-birlərinə yapışarlar?
Buzun əriməsi üçün yalnız istilik deyil təzyiq də əhəmiyyətlidir. Dağlardakı buzlaqların sürüşmə səbəbi də budur. Təzyiqlə alt təbəqə əriyər və sürüşmə meydana gələr. Bir qabın içində ya da bir stəkanda üst-üstə dayanan buzların hər biri altında olan buza dəydiyi nöqtədə bir təzyiq meydana gətirər və bu nöqtədə çox kiçik qisim əriyər. Buradan hərəkət edən su çox az yanda iki buz köpüyünün birləşdiyi nöqtədə təkrar donar. İki buz parçası qaynaq edilmişcəsinə bir-birlərinə yapışar və orada bir daha ərimə olmaz.
Fikirləriniz...